AKŞEMSETTİN

AKŞEMSEDDİN

AKŞEMSETTİN

(  1389 – 90  / 1459 )

——————-

Türk alimi, tıp, eczacılık , astronomi, biyoloji , matematik  ve  tasavvufçusu.

Şemsiyye-i  Bayramiyye  isimli Türk tarikatının kurucusu.

Fatih Sultan Mehmed’in hocasıdır.

( 7 inci Osmanlı padişahı 2.Mehmet .1451/ 1481 dönemi )

—-

1389 – 90 yılında Şam‘da doğmuştur. Asıl adı Mehmet / Muhammed  Şemsettin

Bin Hamza /  Hamza oğlu Mehmet  Muhammed ‘dir . Saçının ve sakalının ak

olması ve beyaz elbiseler giymesinden dolayı  Akşeyh  veya  Akşemseddin 

adlarıyla  ünlenmiştir. 

—-

Köken  olarak  medrese eğitimi  görmüş bir aileden gelir.

Babasının vefatından sonra Amasya ve Çorum‘un ilçesi Osmancık

medreselerinde eğitimini tamamlayan  Akşemseddin , müderrislik  / profesör  –

ders  verme  yetkisi  aldı.

—-

Üstün zekası , kavrayışı ,anlayışı ve yılmak bilmeyen çalışma gücüyle kendini

kitaplara adadı.

Başta  tıp, eczacılık , astronomi, biyoloji ve matematik olmak üzere  zamanının  seçkin bilginlerinden  oldu. Uzun yıllar Osmanlı medreselerinde çalışarak yüzlerce öğrenci yetiştirdi.

—-

Tıp alanında bulaşıcı hastalıklar üzerinde önemli çalışmalar yaptı.

Araştırmaları sonunda tıp ile ilgili Türkçe Maddet-ül Hayat  /  Hayat maddesi 

ve Arapça yazdığı Hall-i Müşkilât / Güçlüklerin çözümü ve Risalet-ün nuriyye adlı

tasavvuf kitapçığı  ,Türkçe yazdığı Maddet-ül Hayat’ta geçen hastalıkların

insanlarda teker teker ortaya çıktığını  zannetmek yanlıştır. Hastalıklar insandan

insana gözle görülmeyecek kadar küçük tohumlar vasıtasıyla geçer cümlesi  ile

ilk mikrop teorilerinden birini ortaya atmıştır.

—-

Tarihte  mikroorganizmalardan bahseden ilk kişidir. Ve Mikrobiyolojinin babası sayılmaktadır.

—-

Tıp ile ilgili Akşemsettin’in asıl ünü, büyük veli / ermiş  Hacı Bayram Veli ile tanışmasından sonra başlamıştı.

—-

Tasavvufa / Tanrı’nın niteliğini ve evrenin oluşumunu varlık birliği anlayışıyla açıklayan dinî ve felsefi  / düşünce akıma  olan ilgisinden dolayı, Akşemseddin önce İran’ı dolaştı ama umduğunu bulamadığı için tekrardan Anadolu’ya dönmek zorunda kaldı. Hacı Bayram Veli´nin müritleri / tarikat şeyhine bağlanarak ondan tasavvufun yollarını öğrenen, onun doğrultusunda ilerleyenlerin  arasına katıldı.

—-

Kısa süre tasavvufun bütün yollarını ve inceliklerini öğrenen Aksemseddin, bu başarısından dolayı Hacı Bayram Veli‘den  icazet  /  ilmi diploma – izin   aldı ve hilafet / halifelik – yerine geçme onuru  tacı giydirildi.

Bunun sonrasında Hacı Bayram Veli’den aldığı izinle Ankara‘dan ayrıldı ve Beypazarı’na yerleşti. Beypazarı’nda büyük bir  ün kazanan  Akşemseddin , önce İskilip / Çorum’a  daha sonra Bolu‘nun Göynük ilçesine yerleşir. Göynük’te  bir değirmen ve mescid /  minaresiz  küçük cami inşa ettirip, kendi çocuklarının  eğitimi  ve terbiyesi  ile ilgilendi , diğer taraftan  eserlerini  yazdı.  Akşemseddin’in on çocuğu vardı. Hacı Bayram Veli´nin ölümünden sonra  Bayramîlik tarikatını yürüttü.

—-

Akşemseddin , II. Murat‘ın  (  6. ıncı Osmanlı padişahı  1421 / 1444 – 1446 / 1451 dönemi  ) emir ve isteğiyle  Fatih Sultan Mehmed  /  II. Mehmed‘in hocalığına  getirildi.

Akşemseddin , II. Mehmed’in   eğitiminde  çok büyük  etkisi vardır. İstanbul‘un fethine katkıda bulunmuştur. Akşemseddin çocukları, öğrencileri ve müritleriyle birlikte fetih ordusuna katılmışlardır.

Fethin en önemli günlerinde Ebu Eyyub’el Ensari’nin mezarını  bularak ordunun moralini yükseltmişti. Dünya malına önem   vermeyen Akşemsettin, Fatih Sultan Mehmet’in büyük saygı  ve  sevgisini kazanmıştı.

—-

Fatih Sultan Mehmed, Akşemseddin ile İstanbul’a girişte şehir halkı tarafından karşılanıyor, şehir halkı Akşamseddin’i  , II. Mehmed sanıp ona çiçekler uzatılıyor. Akşemseddin ise ;

—-

 “Padişah ben değilim” diyerek yanındaki II. Fatih Sultan Mehmed’i gösteriyordu.

—-

Fatih Sultan Mehmed ise ;

—-

 “ Hünkar benim ama  o benim hocamdır. Çiçekler O’na layıktır ! ”

—-

diyerek  hocasına  olan saygısını belirtmiştir.

Fatih Sultan Mehmet tarafından 1464 yılında yaptırılmış olan türbesi Bolu ilinin, Göynük ilçesindedir. İstanbul’un fetih günü olan 29 Mayıs  / mayısın son pazarı tarihinde anma günleri düzenlenmektedir. 
—-

Türbe , Kefeki taşından yapılmış kasnaksız bir kubbe ile örtülü altıgen planlı bir yapıdır. Girişi doğu yönündedir.( Türk kültüründe Güneş kutsaldır. )  Kapının üzerinde sivri kemerli bir alınlık yer alır.

Türbenin içi çok sadedir. Kubbenin oturduğu pandantifler ilgi çekicidir.

( Pandantif : Kemerler üzerine oturtulmuş kubbe ile kemerlerin arasını kapatan üçgen biçimindeki kubbe parçalarından her birinin adı . )

Her kenarda, altta ve üstte ikişer sıra halinde yer alan pencerelerden üst sıradakiler geç devre ait renkli camlı alçı şebekelerle süslenmiştir.

Akşemseddin’in sandukası 2.50×0.50 metre boyutunda, kapıdan içeri girince sağdadır. Ceviz üzerine kabartma yazı ile süslü olan bu sanduka Osmanlı ağaç işçiliğinin güzel bir örneğidir.

Kapaklar nar çiçeği kabartması ile süslenmiştir. Türbede ayrıca Akşemseddin’in oğulları Sadullah ile Emrullah çelebilerin sandukaları vardır.

Eserleri ;

———
1 – Risalet-ün Nuriyye ( Rufai tarikatı şubelerinden birinin kitapçığı – mektubu )

Bu kitap , tasavvuf ehline dil uzatanlara cevap niteliğindedir .
2 – Risale-i Zikrullah  ( Allah’ın anılması kitapçığı )
3 – Risale-i Şerh-i Ahval-i Hacı Bayram-ı Veli 

( Hacı Bayram-ı Veli’nin  durumunu – davranışlarını  açıklama – yorumlama )
4 – Def’ü Metain  ( sıkıntıları bozma – giderme )
5 – Makamat-ı Evliya (Velilerin Makamları) 
6 – Maddet-ül-Hayat (Hayat Maddesi) 
7 – Nasihatname-i Akşemsettin (Akşemsettin Nasihatnamesi / öğütleri ) 
8 – Kitab-ül-Tıp (Tıp Kitabı) 
9 – Hall-i Müşkülat (Güçlüklerin çözümü )

——

Kaynak

———

goynukbelediyesi.tr

Padişahlar albümü ( Kültür Kitapevi )

Biyografya.com

Gelişenbeyin.net

Orhan Fuat Köprülü / Akşemseddin . İslam ansiklopedisi  cilt 2 .1989 .

Ali İhsan  Yurt / Akşemseddin  hayatı ve eserleri 1994.

İhsan Işık / Türkiye ünlüleri ans. Cilt 1 . 2013 .

Kayserionline.com

———————–

Türk alimi Akşemsettin’in yaşamını hazırladım.

Dileyen arkadaşım , dilediği bilgileri kullanabilir.

İdris Kulaçoğlu . 27.3.2019  18:00 çalışma odam .

Görsel : 100 Türk büyüğü kitabından alıntıdır.