ÇEPNİ ’LER / Çetmi ‘ler
24 Oğuz boyundan bir tanesidir.
Oğuzlar + Üç oklar + Gökhan + ÇEPNİ .
Çepnilerin ongunu / simgesi “ SUNGUR KUŞU ‘’ dur .
Doğan türünün en yırtıcılarındandır.
(“Çepni”, “Çetme”, “Çetmi”, “Çitme”)
————-
ÇEPNİ ADI
————–
Çepni boyunun özelliği ” nerde yağu görse orda savaşır ” olarak anlatılmaktadır. Onların haksızlıklara karşı gelen ve savaşçı karakterleri vardır.
—-
Çepni isminin yer aldığı ilk yazılı metin, Büyük Türk bilginlerinden biri olan Kaşgarlı Mahmud’un 1070 yılında kaleme aldığı Divanü Lügati’t-Türk isimli eserdir.
—-
14. yüzyılda Çepni adı, Ebu Hayyan’ın, Kitabul-Idrak li-Lisanil Etrak adlı eserinde “ Çepni-kabiletün minet-Türk ” şeklinde geçer.
Eserde, Türk boylarından sadece Kınık’ larla Çepni’lerden söz edilmektedir. Bu bilgi 14. yüzyılda Çepnilerin sadece Anadolu’da değil, Mısır’da bile tanındığını göstermesi bakımından çok önemlidir.
—-
15. yüzyılda Yazıcıoğlu Ali, Reşüdüddin’den bazı değişiklikler yaparak Türkçeye çevirdiği ve “ Tarih-i Al-i Selçuk ” adlı eserinin baş tarafına aldığı Oğuzname’de Çepni’ler eserin “ Oğuz Han’ın Torunlarının Adlarının Manası ve Damgalan ve Kuşlarının Zikri / anılması ” adlı bölümde Oğuz’un yirmi dört torununun adları, adlarının anlamları, damgaları ve kuşları belirtilmiştir.
Bu kaynakta Çepni, Oğuz’un on altıncı torunu olarak gösterilmiş, Çepni’nin anlamının “ cesur ”, kuşunun “devlet kuşu / HÜMAY olduğu belirtildikten sonra, damgasının şekli verilmiştir.
(Çepni : savaşan, mert, yiğit, asi, cesur.)İ.Kulaçoğlu.
—-
On yedinci yüzyılda Katip Çelebi, ‘’ Cihannuma / Dünya haritası – coğrafyası ‘’ adlı coğrafya kitabında Çepni’lerden söz ederken dillerinin Türkçe-Farsça karışık bir şey olduğunu söyler.
—-
Gyula Nemeth “ Çepni ” adının Kırgızca çep / kalkan ve Türkçe çeper /duvar, çit, parmaklık kelimeleriyle ilgili olduğunu ileri sürmüştür.
Ona göre Çepni adı kök bakımından “ koruyucu / birlik ve özellikle “ sınır koruyucu / birlik ” anlamına gelmektedir.
Çepni adındaki ‘’ ni ‘’ eki Beçenek-Beçene-beçe adlarında gördüğümüz -ne, -na, -ne, -ni, -nu, -nü ekiyle birleştirilebilir.
Aynı eke Çağatayca ‘’ tuzni buzağı ‘’ kelimesinde de rastlanmaktadır.
—-
Kafesoğlu ‘ da ;
“ Eski Türk boylarının adları boyun siyasi ve sosyal özelliklerini meydana koymaktadır.”
dedikten sonra Çepni’yi, askeri oluşum ve unvanlarla ilgili olan Çor, Yula, Kapan, Külbey, Yabuka, Yeney, Taryan, Iğdir, Buka, Tarduş vb. isimlerle birlikte bu gruba katmakta ve Çepni adının askeri ve siyasi özellik taşıdığını belirtmektedir.
—-
Geybullaev ‘ de ;
Azerbaycan’ın Şamaha bölgesinde Çepni kelimesiyle bağlantılı 17 yer adı bulunduğu bildiriyor.
Bunlardan Çepli, Cabani, Çapni şeklinde olanlar Zangezur ve Kuba bölgelerindedir.
Kazak şehrinin Daşsalahlı Bölgesinde Çepli adlı bir yer bulunmaktadır.
—-
Soltanşah Ataniyazov ;
‘’ Şecere / soyağacı ‘’ adlı eserinde Kaşgarlı, Reşidededin, Yazıcıoğlu ve Ebülgazi’den, bizim de yukarıya aldığımız bilgileri aktardıktan ve bunlara Salar Baba’nın görüşlerini ekledikten sonra Çepni kelimesinin köken bilimi üzerinde durur ve bu bilim adamlarının güzel düşüncelerini inkar etmediğini / yok saymadığını ama Çepni adının eski Türk sözü olan ve “ küçük grup ”, “ sürü ” anlamındaki “ çep ”, sözünden türediğini de bilmemiz gerektiğini söyler.
Daha sonra Çepni’ lerin tarihi hakkında kısaca bilgi vererek, Selçuk’lular döneminde ( 11 .yy ) bunların büyük bir bölümünün İran’a, Türkiye’ye Kafkasya’ya ve Irak’a geçtiklerini, Türkmenistan’da Alili, Ata. Göklen, Hatap ve Hıdırili boylarıyla Çepbe, Çovdur ve Ersarıların Çepek, Burkazların Çepbece diyen aşiretlerinin kadim / eski Cepni’ lerle aynı kökten gelmelerinin olası olduğunu belirtir.
———————-
Çepniler Anadolu’ya ilk olarak Danişment Gazi önderliğinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu döneminde gelmişlerdir.
—-
Çepniler’den önemli bir bölümü Hacı Bektaş-ı Veli’nin müridi / dilek isteyeni oldu.
—-
Karadeniz Bölgesinde Çepniler, ilk defa Sinop ilimizde görülmüşlerdir.
Çepniler, Sinop’ta 13. yüzyılın sonlarına doğru Trabzon Rum’larını ağır bir yenilgiye uğratıp, sürekli Doğu Karadeniz’e doğru akın etmişlerdir.
Genel olarak Samsun, Amasya, Tokat ve Ordu gibi illerimizin ilçelerinde hüküm süren / egemen olan Tacettinoğulları, Hacıemiroğulları, Kubatoğulları gibi tarihte “ Canik Beylikleri ” olarak geçen zaman içinde ortadan kalkan bu beylikleri Çepniler kurmuşlardır.
—-
Hacıemiroğulları Giresun’u 1397’de fethetmiştir.
Hacıemiroğulları Trabzon Rum ‘ları ile Doğu Karadeniz’de çetin mücadeleye / uğraşa girmiş, Çepniler Rumlara ağır kayıplar verdirmiş, defalarca Trabzon’da Rumların evlerini yakmış, Maçka’yı talan etmişlerdir.
Emiroğulları beyliğinin kurucusu Emir Bey , onun oğluda Süleyman Bey’dir.
—-
İkinci kalabalık Çepni grubu / Harşit Çepnileri Kürtün’den, Harşit Çayı üzerinden genel olarak Giresun’un Merkezi ile Artvin arasındaki sahaya yayılmışlardır.
—-
Çepnilerin en önemli inanç önderlerinden biri Güvenç Abdal Hazretleri’dir.
Güvenç Abdal’ın makamı Gümüşhane, Kürtün, Güvendi yaylasında bulunur.
Çepniler 1461’de Fatih Sultan Mehmed’in Trabzon’u fethini kolaylaştırmışlardır.
Çepniler 1461’den sonra bilhassa Doğu Karadeniz’de tımarlık, dirlik vs almışlar, vergiden ayrı –özgür tutulmuşlardır.
—-
1515 Osmanlı tahrir / kayıt defterinde Ordu–Gürgentepe-Mesudiye-Giresun-Dereli-Görele-Kürtün-Torul-Şalpazarı-Vakfıkebir-Trabzon Merkez arasında kalan bölgeye Vilayet-i Çepni denmiştir.
—-
Çepniler Osmanlının zayıfladığı dönemlerde Trabzon’un Doğusuna ve Rize’ye doğru uzanmışlar ,oradaki Laz Beyleriyle uğraşa girişmişler, uzun uğraşlar sonucu Sürmene’ye, Of’a, İyidere’ye, İkizdere’ye, Kalkandere’ye, Rize’ye ve hatta Artvin ve Batum’a varana kadar yer-yurt edinmişlerdir.
—-
Ordu/Fatsa’da Gürcü’ lerin , söz ve davranışlarına dikkat etmemelerine karşı bölgedeki Türk Halkını koruyan yiğit Hekimoğlu İbrahim adını tarihe yazdırmıştır.
—-
Samsun ve Rize arasında Pontusçuluk etkinliklerini yürüten ve Türk’leri katleden Rumları Giresunlu Topal Osman Ağa önderliğindeki Çepniler yoketmişlerdir.
( M.Kemal ; Kürt devleti kurmak isteyene ; ‘’ Size Topal Osman’ı gönderiyorum ! ‘’ demiştir . İdris Kulaçoğlu )
—-
Çepniler, tarihte büyük Safevi Hükümdarı Şah İsmail’in ve Ulu Önder Atatürk’ün korumacılığını yapmışlardır. (Çepni Beyi Topal Osman Ağa ilk muhafız / koruma alayı komutanıdır.)
Pontus hayallerine darbe vuran Topal Osman Ağa öncülüğünde Çepniler Kürt Koçgiri Ayaklanmasını bastırmışlardır.
—-
Milli Mücadele / uğraş dönemine Çepni Kahramanı Emiroğullarından Rizeli İpsiz Recep Emice ve silahlı yiğitleri damga vurmuşlardır.
—-
Çepni Beyi Topal Osman Ağa ve Çepni Kahramanı Tirebolulu Hüseyin Avni Alparslan , çoğunluğu Çepni Türk’ lerinden oluşmuş 42. ve 47. Gönüllü Giresun Alaylarının başında Sakarya Savaşına girmişler ve savaşı kazanılmasını sağlamışlar, bu hususta yeni kurulan Türk Devletinin ve bütün Türk Milletinin gücünü düşmana göstermişlerdir.
—-
Karadeniz’de en çok Çepni Giresun-Gümüşhane-Ordu-Trabzon-Bayburt-Samsun ve Rize’de vardır.
Güneydoğu’da en çok Çepni Gaziantep’te vardır.
Doğu’da en çok Çepni Van’da vardır.
Ege’de en çok Çepni Balıkesir’de, İzmir’de ve Manisa’da vardır.
Bu iller harici / dışındaki Çepniler ;
İstanbul’da, Artvin’de, Kocaeli’de, Bursa’da, Aydın’da, Çorum’da, Sivas’ta, Kayseri’de, Tokat’ta, Aksaray’da, Konya’da, Afyon’da, Şanlıurfa’da, Çanakkale’de, Kastamonu’da, Amasya’da, Yozgat’ta, Bolu’da, Düzce’de ve Sakarya’da vardır.
Ülke sınırları dışında Balkanlarda, Suriye’de, İran’da ve Ata Vatan Türkistan’da Çepni’ler vardır.
Osmanlı devleti kurulmadan önce Sarı Saltuk ve İzzeddin Keykavusla birlikte Deliorman ve Dobruca bölgelerine geçen Türkmenler Çepni boyundandır.
Deliorman ve Dobrucadaki bu Çepniler hem yerel Kıpçak ve Peçenek halklarıyla hem de daha sonra gelen diğer Türkmen boylarıyla karışmışlar ve Çepnililik bilincini yitirmişlerdir. Ancak Çepni inancı olan Bektaşiliği devam ettirmektedirler.
——————
ÇEPNİ ‘ LERDE
İNANÇ .
——————-
Türkiye’deki Çepni’ler genel olarak İslamiyet’e inanırlar.
Karadeniz Çepni’leri genel olarak Sünni / Hanefi mezheplidir.
Ege Çepni’ leri genel olarak Alevi mezheplidir.
Gaziantep Çepni’leri genel olarak Alevi mezheplidir.
Doğu Çepnileri / Küre sünniler genel olarak Sünni / Şafi mezheplidir.
————————
Ülke sınırlarımız
dışındaki Çepni’ler
————————
Suriye’deki Çepni’ler genel olarak Alevi mezheplidirler.
İran’daki Çepni’ ler / Küre sünniler Sünni / Şafi mezheplidirler.
Balkanlardaki Çepni’ler genel olarak Gagauz Türk’leriyle etkileşim içinde olup Hristiyanlaşmışlardır.
Türkmenistan Çepni’leri Sünni / Hanefi mezheplidir.
—————————
ÇEPNİ BOYUNUN
BEYLİK ve DEVLETLER
—————————
Danışmentliler Devleti
Tacettinoğulları Beyliği
Hacıemiroğulları Beyliği
Karesioğulları Beyliği
Kubatoğulları Beyliği
Dobruca Beyliği(Balkanlarda)
—————————–
ÇEPNİ BOYUNUN
etkin rol oynadığı
büyük imparatorluklar
——————————
Büyük Selçuklu İmparatorluğu / Anadolu’nun fethi ve Türk-İslam yurdu haline getirilmesi.
Safevi İmparatorluğu .Kuruluş, Ordu .
Osmanlı İmparatorluğu / Trabzon’un fethi ve Doğu Karadeniz’in Türkleştirilip, İslamlaştırılması Çepni Türk’leri sayesinde olmuştur.
———————–
ÇEPNİ BOYUNUN
ETKİNLİĞİ
———————–
Anadolu’nun ve de özellikle Doğu Karadeniz’in Oğuz Türk yurdu haline getirilmesi.
Trabzon’un Osmanlı tarafından fethi.
Sakarya Savaşının kazanılmasına katkı sağlamaları.
Pontus ve Ermeni çetelerin yok edilmesi.
Koçgiri İsyanının bastırılması.
Atatürk’e gerçekleştirilen suikast girişimlerinin engellenmesi.
—
Kaynaklar:
————-
Prof. Faruk Sümer / Çepniler
Süleyman Pekin / Harşit Havzasında Çepniler
Cahit Çepnioğlu / Oğuz Çepni Boyu
Teoman Alparslan / Gerçeği Öldüren 28 Kurşun
———————-
Ailemin kökeni Emiroğullarıdır.
İdris Kulaçoğlu .25.2.2021 çalışma odam .
İdris Kulaçoğlu . 31.1.2019 09:41 çalışma odam
İdris'in Otağı 