KORKUT ATA
——————
Anlatılarda Dede Korkut, Dedem Korkut ve Dede Sultan diye isimlendirilen
ve Kitab-ı Dede Korkut adlı yazmanın önsözünde Korkut Ata denilen bu kişi ,
tarihi olmaktan daha fazla menkıbevi bir Türk Atası’dır.
( Menkıbe : Tarihe geçmiş ünlü kimselerin yaşamları ve olağanüstü davranışlarıyla ilgili hikaye . )
—-
Dede Korkut, Nesaimü’l-Mahabbe, Şecere-i Terakime ve Yazıcı Oğlu
Selçuknamsesi gibi eserlerde de Korkut Ata diye isimlendirilmiştir.
—-
Hikayelerden anlaşılan mevkiine –makamına – yerine göre Dede Korkut, eski
Türk destanlarında, örnek olarak Oğuz Destanında gördüğümüz Uluğ Türk veya
Irkıl Ata gibi, hükümdarlara öğüdler veren ak saçlı, ak sakallı, engin – sonsuz bilgili ve
tecrübeli – deneyimli , hakim – egemen Türk ihtiyarlarından biridir ki
hikayelerde, gerektikçe keramet – ermişçe yapılan söylem ve davranışlar
gösteren bir veli – ermiş kişidir.
—-
Hikayelerin asıl kahramanı Dede Korkut değildir.
Fakat hikayeler biribirinden ayrı iken ikinci planda görünen bu Oğuz Atası, onlar
biraraya geldiği zaman, anlatılan bütün vakalarda vazifesi – olaylarda görevi
olan en önemli bir kişilik derecesine yükselir.
—-
Dedem Korkut , halkın, türlü sıkıntılarını danıştığı bir hakim – egemen , Oğuz’un
zorlu düşmanlarını kuvvetsiz , zayıf kılacak kolaylıklar bulup, bu yolda kerametler – ermişçe
söylem ve davranışlar gösteren bir veli, Oğuz’un bilicisi – bilgesidir.
—-
* Oğuz toplumlarını gözdağı veren çeşitli düşmanları zararsız konuma koyar.
* Oğuz toplumuna bilgelik yapar.
* Bir isim alabilecek yararlıklar gösteren Türk çocuklarına ad verir.
* Oğuz boyları ve Oğuz beyleri için dua eder.
* Topuz çalar , öğütler verir.
—-
Hatta bazı hikayeler bizzat onun tarafından anlatılıyormuş gibi gösterilir.
Onun, eski Oğuz menkıbelerini – olağanüstü yaşanmışlıkları anlatarak ,
Oğuz boyları için destani hikayeler tertipleyerek – oluşturarak ,
çevresindeki insanlara tarihten ders alıp, vakalardaki – olaylardaki manaya ve
manevi hikmetlere – bilgilere varma zevki aşılayan bir hakim – egemen olduğu
belirtilir.
Bu ifadeler – deyişler , Dede Korkut’u elindeki kolca kopuzu seslendirerek
kahramanlık destanları söyleyen, eski bir Türk ozanı gibi hayal etmemizi de –
canlandırmamızı da sağlar.
—-
Oğuz Destanı miraslarıyla – kalıtlarıyla , yeni destan vakıalarını – olaylarını İslam
inanışlarıyla birleştiren bu hikayelerde koyu müslüman bir Oğuz Atası gibi
gösterilen Dede Korkut’un tarihi bir yüz olup olmadığı hakkında kesin
bilgimiz yoktur. Ancak onun Batı Köktürk / Göktürkleri zamanında yaşamış,
manevi rütbesi üstün bir şahsiyet – kişilik olduğu kesindir.
—-
Elimizdeki hikayelerde adı çok sık geçen , o kadar ki bu hikaye
kitabına kendi adını koyduran , şöhreti, yalnız Doğu Anadolu’da değil,
Orta-Asya Türk illerinde de asırlarca yaşayan ve bazı mukaddes – kutsal
mezarların onun mezarı olduğuna dair bir inanış uyandıran bu Türk velisinin,
tarihi -menkıbevi bir Türk hakimi veya bir Türk ozanı hatta Kamanı / Şamanı
olması olasıdır.
—-
Bu bilgin Türk büyüğünün Köktürk / Göktürk kitabelerini yazan Yollug Tigin gibi
edebiyatçı bir Ata / hoca olması ve devrinin devlet büyüklerine akıl hocalığı
yapması aynı derecede olasıdır.
Tabib – doktor Reşidüddin’in yazdığı Camiü’t- Tevarih / Tarihlerin Toplamı adlı
kitapta, Dede Korkut’un dört büyük Türk hükümdarına müşavirlik – danışmanlık
yapmış bir millet büyüğü olarak gösterilmesi bu bakımdan çok anlamlıdır.
———
Oğuzname ve dede Korkut hikayeleri Tür edebiyatının temelidir.
Bu hikayeler kitaplığımızda mutlaka bulundurulmalı ve tüm Türk çocuklarına
öğretilmelidir.
1971 yılında Milli Eğitim Bakanlığının 1000 temel eser tasarımında 1. temel eser olarak Muharrem Ergin Beyin ‘’ Dede Korkut Kitabı ‘’ nın basımı yapılmıştır.
Destanlarımız ve efsanelerimiz başlığı altında Oğuzname ve Dede Korkut
hikayerini paylaştım .
İdris Kulaçoğlu.
İdris'in Otağı 