( 1901 Kaşgar / 17.12.1995 İst. )
Doğu Türkistan’ın Kaşgar şehrine bağlı Yenihisar kazasında dünyaya geldi.
Babası Yusuf Bey, Yenihisar Saylık köyünden Kasım Hacı Muhammed Ali .
Annesi Ayşe Hanım da Yenihisar’a bağlı Yeniösten köyünden Hasan adlı bir zatın
kızıdır.
—
Yusuf Bey ailesinin en küçük ferdi olan İsa Yusuf Alptekin, Yakup Han / Ahund
Molla mektebinde dini tahsil / eğitim gördükten sonra, Babası Yusuf efendinin
yurdun Bey’i olmasından dolayı , Şötang adı verilen Çin okuluna gitmek
zorunda kalmıştır. Çince öğrendikten sonra vergi memuru olarak çalışmıştır.
1923 de , yabancılar arasındaki anlaşmazlıklara bakan dış irtibat / iletişim
memurluğu görevini yaptı.
Taşkent, Semerkant, Buhara, Almatı, kazan, Moskova ve Petersburg gibi
Şehirleri ziyaret ederken birçok Türkistan aydınları ile tanışarak fikir / düşünce
alış verişinde bulunmuştur.
Daha sonra Batı Türkistan’da Endican ve Taşkent’te üçer yıl kaldı. Bu süre
zarfında Batı Türkistan’daki Rus rejimini tanıdı, buradaki Doğu Türkistanlı
milliyetçilerle görüştü ve iş birliği yollarını aradı.
Aynı yıllarda Özbek Türkleri’nin milli şairi Abdülhamid Çolpan ile yaptığı
görüşmelerde, onun kendisine yetişmiş insan kıtlığından söz ederek insan
yetiştirmek amacıyla Türkiye’ye ve Almanya’ya talebe / öğrenci göndermek
üzerinde durduğunu belirtir.
—
1931 de , Hoca Niyaz Hacı tarafından başlatılan bağımsızlık hareketine şahit /
tanık olan İsa Bey, Doğu Türkistan’daki Çinli idarecilere halka yapılan
zulümlerin önlenmesi gerektiğini, aksi takdirde hareketin yayılacağını ve
bölgede Rus işgalinin söz konusu olabileceğini anlatmaya çalıştı.
Batı Türkistan’da kaldığı dönemde İsa Yusuf Alptekin Bolşevik baskı ve
zulümlerin en şiddetli günlerine tanıklık etmiştir. Bu durum genç Alptekin’i
derinden etkilemiş olup, onun Milli kurtuluş hareketi içinde aktif olarak yer
almasına ve Sonraki hayatında tuttuğu Milli mücadele yolunun çizilmesine
neden olmuştur.
Alptekin’in ifadesiyle onun çizgisi artık ;
‘’ Bir yandan Doğu Türkistan’a Sovyet sızmasını önlemek, öbür taraftan Çin
zulmü altında inleyen ülkesinin istiklali / bağımsızlığı için çaba sarf etmektir. ‘’
—
2.6.1932 de Pekin’e gitti. Pekin’de ertesi yıl ‘’ Doğu Türkistanlı Vatandaşlar
Cemiyetini ‘’ kurdu ve ‘’ ÇİNİ TÜRKİSTAN AVAZI ‘’ adıyla bir mecmua çıkardı.
18.9.1936 da , Çin Millet Meclisi üyeliğine seçildi.
1938 de , Japon-Çin anlaşmazlığı konusunda İslam dünyasını bilgilendirmek
üzere görevlendirildi. Lübnan, İran, Afganistan ve Türkiye’yi ziyaret etti. Bu
ülkelerde pek çok devlet lideri, siyasetçi, yazar ve akademisyenle, ayrıca Doğu
Türkistan’dan göç etmiş kişilerle görüştü.
( Çin işgaline / zorla ele geçirmesine karşı mücadelesini / uğraşını sürdüren İsa
Yusuf Alptekin, 6 Mayıs 1939’da İstanbul’a geldi. Cumhurbaşkanı İnönü,
Başbakan Refik Saydam ve Dışişleri Bakanı Şükrü Saracoğlu ile görüştü.
Hindistan, Afganistan, Lübnan, Irak, İran gibi ülkeleri de ziyaret ederek Doğu
Türkistan’ın durumunu anlattı ve ülkesinin bağımsızlığı için çareler aradı. )
—
Ali Han Töre liderliğinde İli’de (Gulca / Yining) ayaklanma başladı ve 12
Kasım’da Şark / doğu Türkistan Cumhuriyeti kuruldu.
Çin Devlet Başkanı Çan Kay-şek ayaklanmayı bastırmak için uzlaşma yolları
aradı. İli’den gelen bir heyetle görüşmeleri için Mesut Sabri Baykozı, Mehmet
Emin Buğra ve İsa Yusuf Bey’in Urumçi’ye gitmelerine izin verdi.
(Afganistan da Mehmet Emin Buğra beyi ziyaret eder, dertleşirler. Mehmet
Emin Buğra Bey Kasım 1933 de ayaklanarak Doğu Türkistan’da bağımsızlık
ilan eden ve daha sonra Ekim 1934 de Çin tarafından yenilgiye uğratılan
liderlerden biridir.)
—
2.1.1946 da , General Chang Chin-Chung başkanlığında Mehmet Emin Buğra
ve İsa Yusuf Bey’in de aralarında bulunduğu bir karma hükümet kuruldu.
İsa Yusuf Bey, aynı yıl Urumçi’de Üç Prensip Gençler Teşkilatı’nın / örgütünün
Doğu Türkistan şubesini açtı.
—
Altay Neşriyat / yayın Evi’ni kurarak ‘’ ERK ‘’ adıyla bir gazete çıkarmaya
başladı. Ayrıca halkın da katıldığı haftalık toplantılar düzenliyordu.
21.9.1944 yılında Ali Han Töre idaresi altında, Çin yönetimine karşı ayaklanan
Doğu Türkistan Türkleri, Çin yönetimini 7 .11.1944’te Çin’e bağlı ‘’ Şarki /
Doğu Türkistan Eyaleti Hükümeti’ni ‘’ kurmaya mecbur / zorunlu ettiler.
1947 de , kurulan Mesut Sabri Baykozı hükümetinde genel sekreterlik
görevini üstlendi. Bir yıldan fazla kaldığı bu görevi esnasında milliyetçi,
antiemperyalist / sömürü karşıtı ve antikomünist / kominizm karşıtı
politikaları siyaseti sebebiyle Rusya ve Çin’in tepkisini çekti.
17.7.1948 de , Rus aleyhtarı / karşıtı politikalar izlediği gerekçesiyle hükümet
azledildi / görevine son verildi. Bu sırada Kızıl Çin tehlikesi de had safhaya /
en üst seviyeye ulaşmıştı.
21.10. 1949 tarihinde kalabalık bir grupla Doğu Türkistan’dan ayrıldı.
—
13.3.1952 tarihinde 1850 Doğu Türkistanlı’nın iskanlı göçmen / yerleşme hakkı
tanınmış sığınmacı olarak Türkiye’ye yerleşmesine izin verdi.
1952 yılı sonundan itibaren / başlayarak Doğu Türkistanlılar Türkiye’ye
yerleşmeye başladı.
İsa Yusuf Bey ise ailesiyle birlikte Haziran 1954 de Türkiye’ye geldi ve
4.12. 1957 de Türk vatandaşlığına kabul edildi.
—-
1960 da kurulan Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyetine Mehmet Emin
Buğra’nın 14.6.1965 de ölümünden sonra İsa Yusuf başkan oldu.
20 yıl başkanlığını yaptı.
1984 de ‘’ DOĞU TÜRKİSTANIN SESİ ‘’ adıyla Türkçe, Arapça ve İngilizce bir
dergi yayımlamaya başladı. 17 Aralık 1995 de öldü..
————–
İsa Yusuf Alptekin, diğer Türkistanlı liderlerden farklı olarak diplomat yönü ağır
basan bir şahsiyettir / kişiliktir.. Meselelerin / sorunların şiddetten ziyade /
daha fazla akılla ve uzun vadeli / zamanlı çalışmalarla halledileceğine /
çözümlenebileceğine inanmıştı.
—————
Doğu Türkistan Türklüğünün lideri ;
“Gönül arzu eder ki, Türkistan meselesinin halledilmesi davasında öncülük
şerefi,Türkiye’nin hakkı olsun. 90 yaşındayım.
Gözlerim görmüyor ama mücadele azmimden / uğraş kararlılığımdan ve
vatana bağlılığımdan hiçbir şey kaybetmedim.” demiştir.
—
94 yaşında vefat eden, Doğu Türkistan Türklüğünün lideri YUSUF ALPTEKİN’in
son sözleri şunlar oldu :
—
” DOĞU TÜRKİSTAN DAVASINI SİZLERE EMANET EDİYORUM / bırakıyorum.”
—
ESERLERİ :
————-
”Doğu Türkistan’ın Sesi ( 1984 ) ‘’ , ‘’ Tanrı Dağları ‘’ , ‘’ Altay ‘’adlarında üç
mecmua ile ‘’ Erk ‘’ adında birde gazete çıkardı.
Doğu Türkistan Davası (1973),
Doğu Türkistan İnsanlıktan Yardım İstiyor (1974),
Esir Doğu Türkistan İçin (1985),
Uluslararası Vatan Türkistan.
Türkistan Şehitleri (Türkçe)
Demir Perde arkasındaki Müslümanlar
Resimli Doğu Türkistan (Türkçe ,Arapça ,İngilizce)
Büyük Türkistan Hakkında Muhtıra (Türkçe,Arapça,İngilizce)
Doğu Türkistan’ın Hür Dünyaya çağrısı (Türkçe,Arapça,İngilizce)
HAKKINDA :
—————
İsa Kocakaplan / Türklük Mücahidi İsa Yusuf (1991),
Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk Dünyası (A. K. Bolaç ve A. Esatoğlu ile, 1998).
—————-
Doğu Türkistanda yaşanan zulümü / acı dolu baskıları yıllar önce dile getiren
Rahmetli BAŞBUĞ TÜRKEŞ:
“Doğu Türkistanın sıkıntıları yalnız Türklüğün değil, Müslümanlığında
sıkıntısıdır.” demiştir.
—
Rahmetli Bilge Lider EBULFEZ ELÇİBEY
Doğu Türkistan davası için şu veciz / özlü sözleri dile getirmiştir;
—
“Doğu Türkistan da zulüm altında gardaşlarımız inlerken biz rahat yatamayız.
İsa Yusuf Alptekin bizim büyüğümüz bizim Atamızdır.”
—
Doğu Türkistan ve Türk İslam Dünyasının yılmaz savuncusu
Şehit Lider MUHSİN YAZICIOĞLU:
—
“Doğu Türkistan Türkiyenin namusudur”,
“Çin’in Türkiye ile iyi ilişkilerde içerisinde olmasında tek yolu vardır. O da Uygur
Türklerinin insani haklarının bütününü vermesine bağlıdır…”,
“Eğer İslam dünyası Müslüman arıyorsa Doğu Türkistan Müslümandır…
Eğer Türk Dünyası Türk arıyorsa Doğu Türkistan Türk’tür…
Çin zulmü altında yanan Doğu Türkistan’a ses ver!” demiştir.
—
TÜRK BİRLİĞİNİN KURULMASI İÇİN MÜCADELE EDEN, ÖNDEN GİDENLERE
RAHMET OLSUN.
VE MİNNETLE / GÖNÜL BORCUMUZLA ANIYORUZ .
Kaynakça
————
https://www.biyografya.com/biyografi/9577
http://www.doguturkistander.org/2012/12/19/isa-yusuf-alptekinin-hayati
yesevi.edu.tr/madde-detay/alptekin-isa-yusuf
https://islamansiklopedisi.org.tr/alptekin-isa-yusuf
Saadettin Gömeç, Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü
Abdülkadir Donuk , Türklük Mücahidi İsa Yusuf, İstanbul 1997
Meşkure Yılmaz, Türk Yurdu Dergisi, Ağustos 2005, Cilt:25, Sayı:216
İdris Kulaçoğlu . 19.3.2021. çalışma odam.
İdris'in Otağı 