AHMET CEVAD

AHUNDOV

5.5.1892 Şemkir

13.11.1937 Bakü

Azerbaycan Türkü şair ve düşünce adamı .

20. yüzyıl başlarında Azeri şairler içinde Türkçülüğü ilk defa dillendiren , Türk milliyetçiliği fikrini / düşüncesini ortaya atanlardan biri de Ahmed Cevad’dır.

—-

Ahmet Cevad / Cavad Ahundzade 5.5.1892’de Gence yakınlarındaki Şamhor bölgesinin Seyfeli köyünde doğdu.

Ahund olan dedesi Güney Azerbaycan göçmeniydi.

Babası Mehmet Ali, köy içerisinde molla olarak tanınsa da din adamı değildi. Okur-yazar ve kültürlü olması nedeniyle onu böyle çağırırlardı.

( Ahund : Büyük, efendi, din bilgini, hoca, üstad. Safeviler devrinde ( 1501 / 1736 Türk devleti ) özellikle hikmet / akıl yoluyla anlama ilmi ile uğraşan alimlere verilen yüceltici bir sıfattır.)

—-

1898 de , altı yaşında iken babasını kaybetti ve annesi ile Gence’ye geldiler.

Medresede Arap, Fars ve Rus dillerini öğrendi. Yabancı diller dışında tarih ve edebiyatla ilgilendi. İlk şiirlerini de medresede okuduğu yıllarda yazdı. Hocası, tenkitçi / eleştirmeci ve edebiyat tarihçisi Abdullah Sur ‘dur (1883–1912) .

1912 de, medreseyi bitirdi.

1913 de , öğretmenliğe başladı.

1915–1916 yılları arasında Gürcistan’ın başkenti Batum’da yaşadı. Buranın ileri gelen zengin ailelerinden Süleyman Bey Recanizade’nin kızı Şükrüye hanımla evlendi. Aynı zamanda Birinci Dünya Savaşı sırasında, kendi memleketlerinde Ermeni ve Rus zulmüne / her türlü baskıya – sıkıntıya uğramış Türklere yardımda bulundu.

1920 de , Azerbaycan’ın Bolşevik Rusya tarafından işgalinden / silah kuvveti ile ele geçirilmesinden sonra Ahmed Cevad için zorluklar , tahkirler / aşağılamalar ve takiplerle dolu bir yaşam başladı.

1923 sonlarına doğru gizli polis – Çeka tarafından tutuklansa da bir süre sonra suçluluğu ispatlanamadığından serbest bırakıldı. Ancak gizli takipler yaşamının sonuna kadar devam etti.

1922 de , üniversitelere dahil olma imkanı / katılma olanağı bulan işçi fakültesini,

1925 de ise Ali Pedegoloji / çocuk eğitimi Enstitüsü’nü bitirir.

1924–1926 yılları arasında Bakü’de Edebiyat Cemiyetinin / derneğinin başkanlığını yapar.

1925 yılından itibaren / başlayarak ise “İnkılap ve Medeniyet / Devrim ve uygarlık ” dergisinin mesul / sorumlu müdürlüğü görevinde bulundu.

1927–1934 yılları arasında Bakü ve Gence’deki yüksek okullarda ve enstitülerde Azeri Türkçesi ve Edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı.

1935 de , yeniden Bakü’ye döner ve Azerneşre (Azerbaycan Devlet Neşriyat / yayıncılık Kuruluşu) nda işe başladı.

1936 yılı sonlarına doğru, Türkiye’ye hayranlık duyması ve Türkiye matbuatında / basınında şiirlerinin yayımlanması nedeniyle görevinden alındı.

1931’den beri açık şekilde devam eden takip ve suçlamalar, gazeteler vasıtasıyla yayılan karalama ve iftiralar / asılsız suçlamalar dozunu daha da artırdı.

1937’de karşı devrimci faaliyette / etkinliklerde ve Pantürkizm / Türkçülük gibi sahte ve uydurma suçlamalarla tutuklanır ve askeri mahkemenin kararıyla idam cezasına mahkum edilir / çarptırıldı.

13.11.1937 de Bakü’de kurşuna dizildi.

—-

Türk birliğinin inşası / yapılanması ve uyanması için de şiirler yazdı ve bunları çeşitli gazete ve dergilerde yayımladı.

Milli şair sıfatını almış Mehmed Emin Yurdakul’la tanıştı. ( 13.5.1869 / 14.1.1944 )

Robela, Puşkin, Shakespeare ve Gürcü şairi Şota Rustaveli’den tercümeler / çeviriler yaptı.

Rusya’daki rejim / yönetim tarafından uzun süre sakıncalı şairler arasına alınan Ahmed Cevad’ın şiirlerinden bazıları ancak 1958’de, Memmed Rehim’in ( 20.4.1907 / 6.5.1977 redaktörlüğünde / yayıma hazırlamasıyla Bakü’de su yüzüne çıkabildi.

—-

**** Ahmed Cevad, Azerbaycan ULUSAL MARŞ’nın sözlerini ve Kafkas İslam

Ordusu zamanında “ÇIRPINIRDI KARADENİZ ” şiirini yazdı. ****

—-

Balkan Savaşı’nda Kafkas Gönüllü Kıtasına katılarak, Türklerin yanında savaştı. Daha sonra, Azerbaycan Cemiyyet Hayriyyesi’nin / İyilik ve güzellik örgütünün bir üyesi sıfatıyla, Türkiye’yi istila edenlere / zorla ele geçirenlere karşı mücadelesini / uğraşını sürdürdü.

Azerbaycan’a döndükten sonra Bakü’de yüksek öğrenimini tamamladı. Guba ve Bakü’de, öğretmenlik yaptı.

Stalin’in 1937 de Azerbaycan’da başlattığı sürgün ve katliamlar / kırımlar sırasında, “ halk düşmanı ” suçlamasıyla kurşuna dizildi.

————

ESERLERİ

————

Koşma, Şiirler Mecmuası, 1916 Bakü.

Dalga, Şiirler Mecmuası, 1919 Bakü.

Ölümünden sonra yayımlanan Şiirler 1958 Bakü.

Ömer Hayyam’ın Rubaileri,

Şota Rustavelli’nin “Pelenk Derisi Giymiş Pehlivan” 1978 .

“Sesli Kız” ve “Kür”, adlı iki şiir kitabı daha vardır.

“ Ne Gördümse”, “ Gök Böl ” ve “Ben Olaydım” Çırpınırdın Karadeniz, eserleri şiir şeklinde ilk kez 1919 yılında Ahmed Cevad’ın ikinci şiir kitabı olan “Dalga” da çıkmıştır.

Azerbaycan Milli Marşı’nın da yazarıdır.

—-

Şiirlerinde ağırlıklı olarak romantizm hakimdir/ egemendir.

(Horttan, Yaralı Kuş, Tan Yıldızı, Yazık, Akşamlar), Sovyetler döneminde yazmış olduğu, Biz Kardeş Değil miyiz? Pamuk Destanı, Bir Mayıs Bayramı, Göy, (mavi), Göl, Bayram, Ben Olaydım, Gürcistan şiirlerinde modern hayat ve vatanperverlik gibi temalar / konuları işlenmiştir.

Şekspir’in “Othello” eserini, Puşkin’in şiirlerini Azerbaycan diline tercüme etmiştir / çevirmiştir. Şiirin el yazması nüshaları, Ahmed Cevad, Bolşevikler tarafından hapse atıldığı zaman, şairin diğer eserlerinin el yazmaları ile birlikte el konulduğu ve yakıldığı düşünülmektedir.

—-

1. Dünya Savaşı sırasında Rus işgaline uğrayan Türkiye topraklarında “Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi ” ve “Kardeş Yardımı Kömeği ” vasıtasıyla Anadolu Türklerine yapmış olduğu yardım faaliyetlerinde / etkinliklerinde ve 1917 tarihlerinde Kardeş Yardımı Kömeği dergisinin yazı kadrosunda görev alan kişiliklerden biri de Ahmed Cevad’tır.

Şimdiye kadar hakkında birkaç önemli ilmi çalışma yapılmış olsa da bu konu yeteri kadar incelenmiş ve aydınlatılmış değildir.

—————————

AZERBAYCAN MARŞI

—————————

Azərbaycan! Azərbaycan!

Ey, qəhrəman övladın şanlı Vətəni!

Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız!

Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz!

Üç rəngli bayrağınla məsud yaşa!

Minlərlə can qurban oldu,

Sinən hərbə meydan oldu!

Hüququndan keçən əsgər,

Hərə bir qəhrəman oldu!

Sən olasan gülüstan,

Sənə hər an can qurban!

Sənə min bir məhəbbət,

Sinəmdə tutmuş məkan!

Namusunu hifz etməyə,

Bayrağını yüksəltməyə,

Namusunu hifz etməyə,

Cümlə gənclər müştaqdır!

Şanlı Vətən! Şanlı Vətən!

Azərbaycan! Azərbaycan!

———————————-

TÜRKİYE TÜRKÇESİ ile

———————————-

Azerbaycan! Azerbaycan!

Ey, kahraman evladın şanlı vatanı!

Senin için can vermeye hepimiz hazırız!

Senin için kan dökmeye hepimiz kadiriz! ( kuvveti yeteniz )

Üç renkli bayrağınla mesut yaşa!

Binlerce can kurban oldu,

Sinen harbe meydan oldu!

Kanunundan geçen asker,

Herkes (gibi) bir kahraman oldu!

Sen olasın gülistan,( gül bahçesi )

Sana her an can kurban!

Sana binbir sevgi,

Sinemde tutmuş mekan! ( yer )

Namusunu korumaya,

Bayrağını yükseltmeye,

Namusunu korumaya,

Bütün gençler hazırdır!

Şanlı vatan! Şanlı vatan!

Azerbaycan! Azerbaycan!

——————————–

ÇIRPINIRDI KARADENİZ

——————————–

Çırpınardın Karadeniz

Bakıp Türkün bayrağına

Ah, diyerdin, hiç ölmezdim

Kapansaydım ayağına.

—

Uzak düşmüş dost elinden

İller var ki çarpar sinen

Vafalıdır geldi giden

Yol ver Türkün bayrağına.

—

İnciler dök gel yoluna

Sırmalar düz sağ soluna

Fırtınalar dursun yana

Selam Türkün bayrağına.

—

Hamidiye ve Türk kanı

Her birinin bitmez şanı

Batum olsun yol kurbanı

Eğil Türkün bayrağına.

—

Türk elinden esen yeller

Bana şiir selam söyler

Olsun bizim bütün eller

Kurban Türkün bayrağına.

Mayıs 1918-Gence

Bestecisi : Üzeyir Hacıbeyli (1885–1948)

(Şiirin sözleri, 15.11.1914 senesinde Osmanlı’nın 1. Cihan Savaşı’nda iştirakini / katılımını büyük bir heyecanla izleyen Azerbaycan’ın milli şairi Ahmed Cevad tarafından yazılmıştır.

1918 yılının başlarında ünlü Azerbaycan bestecisi ve fikir / düşünce adamı Üzeyir Hacıbeyli tarafından, Nuri Paşa komutasındaki Türk ordusunun Azerbaycan Türklerini soykırımdan kurtarmak amacıyla Azerbaycan’a gönderilmesi nedeni ile bestelenmiştir.

Eser şiir şeklinde ilk kez 1919 senesinde Ahmed Cevad’ın ikinci şiir kitabı olan “Dalga”’da çıkmıştır.

Şiirin el yazması, Ahmed Cevad, Bolşevikler tarafından hapse atıldığı zaman, şairin bu şiir ve diğer eserlerinin, el yazmalarıyla birlikte el konulduğu, sonrasında ise yakıldığı kuvvetle düşünülmektedir.)

Kaynakça

————

www.sendeazerbaycanigor.com

Azerbaycan #Kültür #Edebiyat #Tarih #TarihteBugün #AhmetCevad #AzerbaycanKültürTemsilciliği

—

Türk Yurdu dergisi / http://www.turkyurdu.com.tr

( Resim ‘’ tta haber.com ‘’ dan alınmıştır. )

İdris Kulaçoğlu .