( 684 / 27.2.731 )
———————–
Köktürklerin / Göktürklerin Kutlug devri kumandanlarından , 684 yılında
Orhun ırmağı yakınlarındaki Ötüken’de doğdu.
Babası : Göktürklerde milli şuuru uyandırarak, İkinci Hakanlık devrinin kurucusu
İlteriş / vatansever Kutlug Kağandır.
Annesi : İl – Bilge Hatundur.
Büyük babası : İstemi Kağandır.
—–
Кül Tegin , Türk tarihindeki en iyi tanınan yönetici ve bahadır / yiğit
kişiliklerden biridir.
O, ünlü Mete, Cengiz ve Batu Kağanlarla eşit konumdadır.
Kendisi Kağan unvanını almasa bile, Türk İlinin büyük komutanı, bütün Türk
boylarını mavi bayrağın altında birleştiren, Büyük Türk İmparatorluğu’nun
geleneksel seferlerini devam ettirebilen önderlerdendir.
Onun kılıcına teslim olmayan kimse olmamıştır.
—–
Babası Kutlug Kağan 692 senesinde öldüğünde , ağabeyi Bilge 8, Kül Tegin ise
7 yaşındaydı.
Başa Kutlug Kağanın kardeşi Kapagan geçti. ( 692 / 716 )
Ağabeyi Bilge ile amcası Kapagan Kağan’ın yanında büyüyüp, yetişti.
Atabeyi, büyük edip ve prens Yollug Tegin idi.
Onun terbiyesinde yetişip, Türk töresini, devlet idaresini ve lüzumlu adap ve
erkanı / gerekli töre ve adet – yöntemleri öğrendi.
Küçük yaşından başlayarak ağabeyi Bilge ile beraber amcası Kapagan Kağan’ın
yanında akınlara, seferlere katılmaya başladı.
Bilge Kağan 32 yaşında ülke yönetimini ele aldığında ( 716 / 734 ) ,
Kül Tegin de 31 yaşında onun yardımcısı oldu ve ordunun başına geçti.
Kül Tigin devletin askeri kanadını yönetiyordu.
Ağabeyi ile birlikte ülkelerindeki isyanları bastıran Kül Tegin’e ilişkin en sağlıklı
bilgiler Orhun Abideleri’nde yer alır.
—
Kül Tegin, 16 yaşında iken amcası Kapağan Kağan ile birlikte 50 bin kişilik Çin
ordusuyla yapılan savaşa katıldı ve kahramanlığı ile dikkat çekti.
Kül Tegin, 21 yaşında iken Çinli general Caca ile yapılan savaşta da yer almış ve
üç atını kaybetmişti. Çinli askerlerin attığı 100’den fazla oktan kurtulmayı
başararak, bu savaşın kazanılmasında büyük payı olduğu abidelerde / anıtlarda
yazılıdır.
Kül Tegin, 26 yaşında iken Köktürk / Göktürk Devleti’ne başkaldıran Kırgızlara
karşı düzenlenen sefere de katıldı.
Sanga Dağı’nın eteklerinde 710 yılında yapılan savaşta, Kül Tegin’in savaşçılığı
Çinlilerin de dikkatini çekti ve Çin kaynaklarında onu ‘’ Yenilmez Savaşçı ‘’
olarak gösterdiler.
Kül Tegin 27.2. 731 de 47 yaşında iken öldü.
1.11.731 de kendisine büyük bir cenaze töreni düzenlendi.
Törene Çin, Tıtan, Tatabı, Tibet, İran, Soğd, Buhara, Türgiş, Kırgız ve diğer devlet
boyları da katıldı.
Kül Tegin anıtı 732 de dikilmiştir.
———————————-
KÜLTİGİN
BÜYÜK TÜRK KAHRAMANI
———————————–
‘’ Babamızın, amcamızın kazandığı halkın adı sanı yok olmasın diye Türk halkı
için gece uyumadım, gündüz oturmadım; kardeşim Kül Tigin ile iki şad ile ölesiye
yitesiye çalıştım, çabaladım.
Halkı besleyip doyurayım diye kuzeyde Oğuz halkına doğru, doğuda Kıtay,
Tatabı halklarına doğru güneyde de Çin’e doğru 12 sefer ettim, savaştım.
Ondan sonra Tanrı öyle buyurduğu için, bahtım, talihim olduğu için, ölecek halkı
diriltip doyurdum. Çıplak halkı giyimli kıldım, fakir halkı zengin kıldım, az halkı
çok kıldım, güçlü devleti olandan, güçlü hakanı olandan daha iyi kıldım.’’
—–
“Kül Tigin yok olsa idi hep ölecek idiniz.
Kardeşim Kültigin öldü.
Kendim yas tuttum.
Gören gözlerim görmez gibi , eren aklım ermez gibi oldu.
Kendim düşünceye daldım.
Zaman Tanrısı buyurunca insan oğlu hep ölümlü yaratılmış.
Öyle düşündüm….
Kül Tigin Koyun yılında , on yedinci günde vefat etti.
Dokuzuncu ayın yirmi yedisinde yas törenini tamamladık.
Türbesini / barkını , resimlerini – heykellerini ve kitabe taşını Maymun yılında,
yedinci ayın yirmi yedisinde hep bitirdik.
Kül Tigin kendisi kırk yedi yaşında idi…”
Bilge Kağan, Kültigin Yazıtı.
(Talat Tekin aktarması).
(Kültigin’in heykel kalıntılarından yararlanılarak yapılmış resmi Hudyakov,
2003.)
——————————-
KÜL TİGİN ANIT MEZARI
——————————-
Bugünkü Moğolistan’ın başkenti Ulan Bator’un 400 km güneybatısında, eski
Karakorum şehrinden 45 km kuzeyde, Orhun Nehri’nin sol kıyısındaki geniş
bozkırlarda , Sortandı Gölü’nün güneybatısıdadır.
1957-58 ‘de ilk kapsamlı kazıyı yapan Çek arkeolog L. Jisl’in çizimine göre anıt
mezar aşağı yukarı bu görünümdeydi.
1- Koç Heykelleri: Kadim Türklerce kutsal sayılan bir sembol.
2- Kutsal Kazanlar: Anma günlerinde içlerinde tütsü yakılıyordu.
3- Balbal: Savaşta öldürülenler anısına dikilen heykeller.
Ellerinde ant kadehi var.
Ant içmek deyimi buradan geliyor. Antlaşmalar sırasında taraflar içeceklerine
bir iki damla kanlarını damlatırlardı.
4- İhtiram / saygı Yolu : Yazıt ve heykellerden ” bark” a kadar devam eden saygı
yürüyüşü yolu.
5- Kaplumbağa Kaide: Yazıtın üzerine oturtulduğu bölüm.
6- Yazıtın Üst Kısmı: Yazıtın tepesinde bazı araştırmacılara göre ejder, bazılarına
göre kurttan süt emen çocuk figürü bulunmaktadır. Ayrıca net görülen bir dağ
keçisi damgası vardır.
7- Yazıt: Bir yüzü Çince, diğer 3 yüzü runik yazıyla, cetvelle ölçülmüş gibi düzgün
ve özenle kazınmış Kül Tigin yazıtı.
8- Kadın ve erkek heykelleri : Olasılıkla Kağanlık ailesi üyelerine ait
heykeller.
9 – Tuğ: Devlet ve hükümdarlık simgesi.
10- Bark: İçerisinde Kül Tigin’in sembolik mezarı bulunan yapı.
Ev-bark deyimi Türkçede hala vardır.
Kaynak: NTV Tarih dergisi, Eylül 2012, sayı 44, syf 48-49
————
Kaynakça
————
Türkçe bilgi
http://atalarmirasi.org/tr/21-kültegin
http://www.kimkimdir.gen.tr ( öztürkler )
Prof.Dr. Talat Tekin, Orhon Kitabeleri, TDK, Ankara 2014
Prof.Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, Hisar Yayınları
Prof.Dr. Ahmet Taşağıl, Göktürkler I-II-III, TDK, Ankara
Prof.Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1997
——-
Türk tarihimizin değerlerini saygı , gurur , gönül borcum ve Rahmetle
anıyorum.
Çocuklarımızın bu değerlerimizi tanıyıp , bilmesi amacımdır.
İdris Kulaçoğlu. 24.8.2018 . Tekirdağ.
İdris'in Otağı 